پرورش طیور مانند مرغ، شترمرغ، کبک، بوقلمون و دیگر پرندگان، نقش مهمی در تامین خوراک و حفظ امنیت غذایی یک جامعه دارد. گوشت پرندگان که در اکثر موارد گوشت سفید است، سرشار از پروتئین، با حداقل میزان کلسترول مضر و مناسب برای برنامه غذایی همه سنین است. یکی از چالش‌هایی که همواره پرورش دهندگان ماکیان با آن روبه‌رو بوده‌اند و باعث افت بازدهی کسب وکار آنان شده، بیماری‌های طیور بوده است. به علت تراکم بالای طیور در سالن‌های پرورش، وارد شدن یک بیماری به واحد پرورش پرندگان، ممکن است باعث تلف شدن کل گله شده و صدمات جبران ناپذیری را برای پرورش‌دهندگان به همراه داشته باشد. در این مقاله قصد داریم تا با شایع ترین بیماری های طیور در محیط‌های پرورشی بیشتر آشنا شده و از راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری‌ها، آگاه شویم.
بیماری‌های طیور و چالش‌های آن
در بیشتر موارد بیماری‌های طیور، در اثر عفونت، ضعف‌های اساسی یا استرس‌های محیطی برای پرندگان، ایجاد می‌شود. یک بیماری توسط گروه خاصی از علائم یا نشانه‌ها تعریف می‌شود. بیماری باعث ضعیف شدن وضعیت پرنده و عدم رشد و یا تاخیر در بازدهی کلی واحد تولیدی می‌شود. بروز بیماری‌های واگیردار در یک واحد پرورش ماکیان ممکن است باعث تلف شدن درصد قابل توجهی از پرندگان شده و دیگر پرندگان را که از آن جان به در می‌برند با تاخیر در رشد مواجه کند.
بروز بیماری در میان ماکیان یک واحد تولیدی، ممکن است خسارت‌های جبران ناپذیری برای تولیدکنندگان در پی داشته باشد. بیماری‌های عفونی واگیردار معمولا شایع‌ترین علت مرگ و میر ماکیان هستند. بیماری‌های عفونی توسط ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌شوند. بیماری‌های انگلی در اثر آلودگی با تک یاخته، کرم ها و انگل‌های خارجی مانند کنه و شپش ایجاد می شوند.
بیماری‌های طیور چگونه سرایت می‌کنند؟
شایع ترین بیماری های طیور، بیشتر با این روش‌ها منتقل می‌شوند:
- تماس مستقیم (کود آلوده به میکروب یک پرنده به پرنده دیگر)
- تماس غیرمستقیم (تجهیزات آلوده، انسان، محیط زندگی پرنده)
- عوامل بیماری‌زای خارجی (حیوانات وحشی، جوندگان، حشرات)
علاوه بر این، عوامل عفونی برای تداوم زندگی در یک منطقه، به یک مخزن بیماری نیاز دارند. این مخزن می‌تواند پرندگان یا موادی با آلودگی زیستی باشد که باعث بروز و تداوم بروز یک بیماری در یک منطقه می‌شود. شناخت و جلوگیری از بروز عوامل شیوع بیماری‌ها، می‌تواند تهدیدها علیه پرندگان پرورشی را کاهش دهد.
شایع ترین بیماری های طیور کدامند؟
در ادامه به شایع ترین بیماری ها در طیور اشاره خواهیم کرد.
1. آنفلوانزای پرندگان
آنفلوانزای پرندگان (AI) یک بیماری تنفسی پرندگان است. ویروس این بیماری می‌توانند مرغ، بوقلمون، قرقاول، بلدرچین، اردک، غاز و مرغ دریایی و همچنین طیف وسیعی از پرندگان دیگر را آلوده کند. به نظر می‌رسد پرندگان مهاجر یک مخزن یا میزبان طبیعی این ویروس‌های هستند. ویروس آنفولانزای پرندگان را می‌توان بر اساس شدت بیماری که در پرندگان ایجاد می‌کند، به نوع خفیف و نوع شدید طبقه بندی کرد.
آنفلوانزای مرغی خفیف (LPAI) : بیشتر سویه‌های این ویروس به عنوان LPAI یا خفیف طبقه بندی می‌شوند و علائم بالینی کمی در پرندگان ایجاد می‌کنند. پرندگان مبتلا به LPAI ممکن است سالم و بدون علائم بیماری به نظر برسند. با این حال، LPAI می‌تواند علائم خفیف بالینی مانند تورم جزئی صورت و برخی علائم تنفسی را ایجاد کند.
آنفلوانزای فوق حاد پرندگان (HPAI) : این نوعی بیماری، بسیار عفونی و کشنده است که پس از انتقال، می‌تواند به سرعت از پرنده‌ای به پرنده دیگر منتقل شود وکل گله را درگیر کند. یک گرم کود آلوده، می‌تواند حاوی ویروس کافی برای آلوده کردن 1 میلیون پرنده باشد. HPAI باعث ایجاد نوع شدیدی از آنفولانزا با تلفات زیاد می شود.
علائم آنفولانزا پرندگان | شایع ترین بیماری های طیور
- مرگ ناگهانی و بدون علائم بالینی
- کمبود انرژی و اشتهای پرنده
- کاهش تولید تخم مرغ و یا تخم مرغ با پوسته نرم یا بد شکل
- تورم سر، پلک ها، شانه، پاها
- تغییر رنگ بنفش در واتل‌ها ، شانه‌ها و پاها
- ترشحات بینی، سرفه و عطسه
- عدم هماهنگی اعضای بدن پرنده
- اسهال
پیشگیری
- از هرگونه تماس ماکیان پرورشی با پرندگان آبزی وحشی و خانگی جلوگیری کنید.
- از رفت و آمد به بازارهای پرندگان زنده خودداری کنید.
- کنترل گربه‌ها، جوندگان، سوسک، حشرات و سایر آفات
- در موارد مرگ غیرمعمول به دنبال کمک تشخیصی باشید.
- اگر در مرغداری کار می‌کنید از تماس مستقیم با گله خودداری کنید.
- سعی کنید از به اشتراک گذاری تجهیزات برای گله اجتناب کنید.
- اگر تجهیزات و یا وسایلی را از بیرون به محل پرورش ماکیان وارد می‌کنید حتما قبل از استفاده به خوبی آنها را ضدعفونی کنید.
درمان شایع ترین بیماری های طیور:
این بیماری درمان شناخته شده و یا دارویی که برای بهبود به کار رود ندارد. رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از ورود این بیماری به واحد پرورش ماکیان، اهمیت حیاتی دارد.
بیشتر بخوانید: کانیبالیسم در مرغ به چه دلایلی رخ می‌دهد؟
2. نیوکاسل
بیماری نیوکاسل، یکی از شایع ترین بیماری های طیور و یک بیماری ویروسی مسری و کشنده است که همه گونه‌های پرندگان را درگیر می‌کند. این بیماری، یکی از عفونی‌ترین بیماری‌های طیور در جهان است. پایان آن چنان کشنده است که بسیاری از پرندگان بدون نشان دادن علائم بیماری می‌میرند. در گله‌های طیور واکسینه نشده، میزان مرگ و میر تقریباً 100 درصد خواهد بود. حتی در طیور واکسینه شده نیز، این بیماری می‌تواند باعث مرگ پرنده شود.
علائم بیماری نیوکاسل
- عطسه، نفس نفس زدن، ترشحات بینی، سرفه
- اسهال آبکی مایل به سبز
- لرزش عضلانی، افتادگی بال‌ها، پیچ خوردن سر و گردن، حلقه زدن و فلج
- کاهش نسبی تا کامل تولید تخم مرغ
- تولید تخم مرغ های پوسته نازک
- تورم بافت های اطراف چشم و گردن
- مرگ ناگهانی و میزان بالای مرگ و میر در گله آلوده
پیشگیری
مهم‌ترین برنامه پیشگیری از بیماری نیوکاسل، برنامه واکسیناسیون منظم و به موقع پرندگان است. همچنین سعی کنید بهداشت زیستی را برای در امان ماندن ماکیان از این بیماری کاملا رعایت نمایید. از تماس هرگونه پرنده وحشی و مهاجر با ماکیان پرورشی جلوگیری نمایید و همه وسایل را قبل از ورود به واحد پرورش طیور به خوبی ضد عفونی کنید.
درمان
درمان خاصی برای بیماری نیوکاسل وجود ندارد. برای جلوگیری از عفونت های باکتریایی ثانویه (به خصوص می‌توان به مدت 3 روز آنتی بیوتیک برای پرندگان درگیر با این بیماری، تجویز کرد. برای جوجه ها، افزایش دمای محیط تا 5 درجه سانتیگراد ممکن است به کاهش تلفات کمک کند.
بیشتر بخوانید: آنچه باید درباره واکسن های مورد نیاز مرغ بدانید
3. آبله مرغان | شایع ترین بیماری های طیور
یکی دیگر از شایع ترین بیماری های طیور، بیماری آبله مرغان است. این بیماری بیشتر مرغ، بوقلمون، قرقاول، بلدرچین و اردک مشاهده می‌شود. آبله مرغان به دو شکل وجود دارد. شکل خشک آن با ضایعات برجسته و زگیل مانند در مناطق بدون چربی (سر ، پاها ، تخلیه و غیره) بروز می‌کند. این ضایعات بعد از حدود 2 هفته بهبود می‌یابند. این بیماری سبب تاخیر در رشد پرندگان می‌شود و در مرغ‌های تخمگذار، عفونت منجر به کاهش گذرای تولید تخم می‌شود. در فرم مرطوب ضایعات شکر مانند در دهان، حلق، حنجره و نای به وجود می‌آید. شکل مرطوب ممکن است با انسداد مجاری هوای فوقانی باعث ناراحتی تنفسی شود.
انتقال بیماری آبله مرغان
آبله مرغان از طریق تماس مستقیم بین پرندگان آلوده و یا پشه منتقل می‌شود. ضایعات حاوی ویروس نیز می توانند از پرندگان آسیب دیده جدا شده و به عنوان منبع عفونت عمل کنند. این ویروس می‌تواند از طریق چشم، زخم‌های پوستی یا دستگاه تنفسی وارد جریان خون شود. پشه ها مخزن اولیه و پخش کننده آبله مرغان در بین طیور هستند. چندین گونه از پشه‌ها می توانند آبله مرغان را منتقل کنند.
پیشگیری از شایع ترین بیماری های طیور
شیوع آبله مرغان در طیور با اسپری برای از بین بردن پشه ها قابل کنترل است. با این حال، اگر آبله مرغان در منطقه فعال و شایع است، واکسیناسیون توصیه می‌شود.
درمان
هیچ درمانی برای این بیماری در بین طیور، در دسترس نیست. با این حال، آبله مرغان نسبتاً آهسته بین گله پخش می‌شود. بنابراین، امکان واکسیناسیون برای جلوگیری از شیوع گسترده بیماری، وجود دارد.
بیشتر بخوانید: بیماری های رایج در مرغ + روشهای تشخیص و درمان آن
فواید سیستم مرغداری در قفس در جلوگیری از بیماری‌های رایج در ماکیان
پرورش طیور در قفس، یکی از سیستم‌های نوین در واحدهای نگهداری از پرندگان است. در این روش طیور و یا جوجه‌های آنها، بر حسب سن و جثه طبقه‌بندی شده و در محفظه‌های جداگانه‌ای به نام قفس نگهدای می‌شوند. در این روش، جمع‌آوری تخم پرنده، آب و دان دادن به طیور و همچنین جمع‌آوری کود از قفس‌ها به صورت مکانیزه و با کمترین دخالت نیروی انسانی انجام خواهد شد. استفاده از سیستم قفس در واحدهای پرورش طیور مزایای زیادی دارد که به بهبود رشد پرنده و جلوگیری از بیماری‌های گوناگون می‌انجامد. بعضی از این مزایا عبارتند از:
- استفاده از سیستم قفس، به دلیل مکانیزه بودن بیشتر مراحل از جمله دادن آب و دان و تمیز کردن مرغداری، نیاز به رفت و آمد نیروی انسانی را به حداقل می‌رساند. هرچه رفت و آمد کمتری در سالن‌های پرورش طیور وجود داشته باشد، احتمال وارد شدن باکتری، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا به سالن کمتر خواهد بود و در نتیجه شایع ترین بیماری های طیور کمتر رخ خواهند داد.
- به دلیل نگهداری طیور و جوجه‌ها در قفس‌های جداگانه، امکان مدیریت مرغداری در مواقع ضروری بهتر خواهد بود. اگر هرکدام از پرندگان یک قفس، علائم بیماری نشان دهد، کافی است تا بقیه پرندگان همان قفس را از بقیه جدا کنید.
- به دلیل راحت‌تر بودن تمیزکاری قفس‌ها، سطح بهداشت کلی واحد تولیدی بالا رفته و از پراکنده شدن آلودگی جلوگیری شده و سلامت گله بهتر حفظ می‌شود.
استفاده از سیستم نگهداری ماکیان در قفس ممکن است در ابتدا و برای راه‌اندازی کمی از نظر هزینه گران‌تر تمام شود اما با توجه به رعایت راحت‌تر نکات بهداشتی در واحدها و جلوگیری از گسترش بیماری‌ها، راندمان تولید واحد شما را بالا خواهد برد.
