یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در صنعت پرورش و نگهداری طیور، بروز بیماری‌های گوناگون در بین پرندگان است. بیماری‌های گوناگون از ویروسی و باکتریایی و یا بیماری‌های غیرواگیردار، که در اثر سوء تغذیه ممکن است به وجود آید، ممکن است تمام زحمات و سرمایه شما را طی چند روز به باد دهد. یکی از این بیماری‌های ویروسی واگیردار و شایع در بین طیور به خصوص مرغ، بیماری مارک (Marek) است. در این مقاله قصد داریم درباره بیماری مارک در طیور و نشانه‌های آن بیشتر بدانیم و با راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری بیشتر آشنا شویم.
بیماری مارک چیست؟
مارک (Marek) یکی از بیماری‌های شایع در بین طیور به خصوص مرغ‌ها است. ویروس مولد بیماری مارک به عنوان نوعی «ویروس تبخال» شناخته می‌شود. وقتی پرنده‌ای به این ویروس آلوده شود، تا آخر عمر آلوده به این ویروس باقی خواهد ماند. بسته به نوع ویروس مارک و نژاد پرنده، علائم این بیماری در همه پرندگان به صورت حاد و یکسان نخواهد بود.
حتما بخوانید: آنچه باید درباره واکسن های مورد نیاز مرغ بدانید
بیماری مارک در طیور چگونه منتقل می‌شود؟
بیماری مارک از طریق تنفس، به راحتی بین تمام اعضای گله منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند حتی از طریق کفش یا لباس آلوده دست اندرکاران و یا کارگران واحد تولیدی، هنگام حرکت از قفسی به قفس دیگر به دیگر پرندگان منتقل شود. بنابراین مهم است که علائم آلوده شدن پرندگان به این ویروس را قبل از انتشار گسترده در تمام گله، بدانید.
توجه به این نکته نیز مهم است که بیماری مارک نمی‌تواند به صورت عمودی منتقل شود، به این معنی که از مرغ مادر از طریق تخم مرغ به جوجه منتقل نمی‌شود. بنابراین اگر جوجه یا مرغ جدیدی دارید که مبتلا به مارک باشد، به این دلیل است که جوجه پس از جوجه ریزی با ویروس مارک تماس پیدا کرده است.
علائم بیماری مارک در طیور
شناسایی علائم و نشانه‌های بیماری مارک در پرندگان آلوده، می‌تواند به حفظ و نجات سلامت اکثریت گله کمک کند. در صورت تشخیص و اقدام به موقع این بیماری، احتمالاً بیشتر گله سالم می‌مانند. برخی از علائم ظاهری که ممکن است در صورت بروز این بیماری مشاهده کنید عبارتند از:
- فلج، به ویژه در پاها، بالها و گردن
- ایجاد تومور در فولیکولهای پر پرنده و روی اندام‌های داخلی
- مردمک چشم غیرعادی، عنبیه چشم خاکستری یا اختلال بینایی
برخی از علائم بیماری مارک می‌تواند به بیماری‌های دیگر یا مشکلات سلامتی مربوط باشد، بنابراین مهم است که هر پرنده‌ای را با این علائم قرنطینه کرده و از دامپزشک کمک بگیرید.
حتما بخوانید: بیماری های رایج در مرغ + روشهای تشخیص و درمان آن
آیا بیماری مارک قابل درمان است؟
متأسفانه اگر پرنده به بیماری مارک مبتلا شود، هیچ درمان و داروی شناخته شده‌ای برای کنترل این بیماری وجود ندارد. در بعضی موراد و با وجود ویروس در بدن پرنده، بیماری کاملا بی‌علامت است یا حتی علائم کمی بروز پیدا می‌کند و یا ممکن است که بیماری هرگز به طور کامل پیشرفت نکند.
بسته به سن و سلامت پرنده، تا زمان پیشرفت بیماری، حیوان آلوده می‌تواند به صورت طبیعی زندگی کند. بعد از پیشرفت بیماری و هنگامی که تومورها روی اندام‌های حیاتی پرنده ایجاد شوند، بیماری خود را به صورت فلج و ناتوانی کلی نشان خواهد داد و کیفیت زندگی پرنده بسیار کاهش پیدا خواهد کرد.
چگونه می‌توان از بیماری مارک در طیور پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از آلوده شدن گله به بیماری مارک، متوقف کردن بیماری قبل از بروز آن است. از روز اول، جوجه‌ها باید علیه این بیماری واکسینه شوند و حداقل تا یک هفته از زمان واکسیناسیون با هیچ پرنده دیگری تماس نداشته باشند. این واکسن از بروز علائم در پرندگان جلوگیری کرده و شیوع بیماری را تا حد زیادی کاهش می دهد. اما واکسیناسیون بیماری مارک نیز نمی‌تواند به طور کامل و صد در صد از عفونت مارک، جلوگیری کند.
برای پیشگیری از بروز این بیماری، شما همچنین باید نکات ایمنی زیستی را واحدهای پرورش طیور به صورت کامل و سختگیرانه اجرا کنید. در ابتدا با معاینه منظم دامپزشکی اطمینان حاصل کنید که بیماری در میان پرندگان به ظاهر سالم به دیگر پرندگان منتقل نمی‌شود. همیشه قفس‌ها و محیط واحد پرورش طیور را تمیز نگه دارید. تعویض لباس و ضدعفونی را هنگام رفتن به مکان‌های مختلف مرغداری فراموش نکنید. کنترل جوندگان و آفات نیز نقش عمده‌ای در پیشگیری از بروز بیماری مارک در طیور دارد. قرنطینه جوجه‌های جدید و پرندگانی که به گله اضافه می‌شوند را فراموش نکنید.
حتما بخوانید: واکسن بلدرچین
مزایای سیستم پرورش طیور در قفس در جلوگیری از بیماری‌ها
پرورش طیور در قفس، یکی از سیستم‌های نگهداری مرغ و دیگر ماکیان است. امروزه دو روش عمده برای نگهداری و پرورش پرندگان وجود دارد. اول سیستم پرورش در بستر و دوم سیستم قفس. در سیستم قفس، پرندگان و یا جوجه‌ها بر حسب سن و جثه طبقه‌بندی شده و در قفس‌های جداگانه نگهدای می‌شوند. در این روش، جمع‌آوری تخم پرنده، آب و دان دادن و همچنین جمع‌آوری کود از قفس‌ها به صورت مکانیزه و با کمترین دخالت نیروی انسانی انجام می‌شود. استفاده از سیستم قفس در مرغداری‌ها مزایای زیادی دارد که به بهبود رشد پرنده و جوجه و جلوگیری از بیماری‌های گوناگون مانند بیماری مارک در طیور، منجر می‌شود. بعضی از این مزایا عبارتند از:
- استفاده از سیستم قفس در مرغداری به دلیل مکانیزه بودن بیشتر مراحل از جمله دادن آب و دان و تمیز کردن مرغداری، نیاز به رفت و آمد نیروی انسانی را به حداقل می‌رساند. هرچه رفت و آمد کمتری در سالن‌های مرغداری وجود داشته باشد، احتمال وارد شدن و گسترش باکتری، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا به سالن کمتر خواهد بود.
- به دلیل نگهداری پرنده و جوجه‌ها در قفس‌های جداگانه، امکان مدیریت مرغداری در مواقع ضروری بهتر خواهد بود. اگر هرکدام از پرندگان یک قفس، علایم بیماری نشان دهد، کافی است تا بقیه طیور همان قفس را از بقیه جدا کنید.
- به دلیل راحت‌تر بودن تمیزکاری قفس‌ها، سطح بهداشت کلی واحد تولیدی بالا رفته و از پراکنده شدن آلودگی جلوگیری شده و سلامت گله بهتر حفظ می‌شود.
سلامت طیور و جلوگیری از بیماری‌های رایج در واحد تولیدی، یکی از مهم‌ترین عواملی است که به تولید محصول بیشتر و با کیفیت بهتر در مرغداری‌ها منجر خواهد شد. در صورت جلوگیری از بروز بیماری‌های گوناگون، راندمان تولید و سود شما بالا خواهد رفت و از اتلاف هزینه، جلوگیری خواهد شد. استفاده از سیستم مرغداری در قفس، یکی از روش‌هایی است که ممکن است در ابتدا، کمی هزینه بیشتری داشته باشد اما در آینده، حتما به نفع شما خواهد بود.
سوالات متداول
بیماری مارک چیست؟
ویروس مولد بیماری مارک به عنوان نوعی «ویروس تبخال» شناخته می‌شود. وقتی پرنده‌ای به این ویروس آلوده شود، تا آخر عمر آلوده به این ویروس باقی خواهد ماند.
بیماری مارک در طیور چگونه منتقل می‌شود؟
بیماری مارک از طریق تنفس، به راحتی بین تمام اعضای گله منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند حتی از طریق کفش یا لباس آلوده دست اندرکاران و یا کارگران واحد تولیدی، هنگام حرکت از قفسی به قفس دیگر به دیگر پرندگان منتقل شود.
علائم بیماری مارک در طیور چیست؟
فلج شدن به ویژه در پاها، بالها و گردن، ایجاد تومور در فولیکولهای پر پرنده و روی اندام‌های داخلی، مردمک چشم غیرعادی، عنبیه چشم خاکستری یا اختلال بینایی
